Sàn DEX là gì? TOP 3 sàn DEX uy tín nhất để đầu tư crypto hiện nay

Thị trường tiền điện tử đang chứng kiến sự bùng nổ của các sàn giao dịch, nhưng giữa vô vàn lựa chọn, sàn DEX nổi bật như một giải pháp độc đáo cho những ai mong muốn giao dịch độc lập, không lệ thuộc vào trung gian. Vậy sàn DEX là gì và tại sao nó lại thu hút sự quan tâm của cộng đồng đầu tư? Hãy cùng Futures Bitcoin tìm hiểu nhé.

Sàn DEX là gì?

Sàn DEX (Decentralized Exchange) là sàn giao dịch phi tập trung. Sàn DEX đóng vai trò nền tảng, đáp ứng nhu cầu thiết yếu của người dùng khi gia nhập hệ sinh thái này. Không chỉ đơn thuần là nơi mua bán, trao đổi token (Swap), sàn DEX còn là cánh cổng mở ra tự do giao dịch tiền mã hóa.

Vận hành dựa trên công nghệ blockchain và hợp đồng thông minh, DEX loại bỏ hoàn toàn sự can thiệp của trung gian, cho phép người dùng tương tác trực tiếp với nhau. Đặc tính “non-custodial” trao quyền kiểm soát tuyệt đối tài sản cho người dùng, đồng thời đảm bảo tính minh bạch, an toàn và bảo mật cho mọi giao dịch.

Chính sự kết hợp giữa tính tự do, minh bạch và an toàn đã đưa sàn DEX trở thành yếu tố cốt lõi, thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của DeFi.

Sàn DEX hoạt động như thế nào?

Sau khi đã hiểu sàn DEX là gì thì ta thấy rằng sàn DEX không chỉ đơn thuần là nơi giao dịch tiền điện tử ẩn danh và phi tập trung. Để hiểu rõ hơn về cơ chế hoạt động của sàn DEX, chúng ta cần đi sâu vào các yếu tố then chốt sau:

Hợp đồng thông minh

Hợp đồng thông minh là nền tảng của sàn DEX. Chúng là các chương trình tự động thực thi trên blockchain, đảm bảo tính minh bạch và tự động hóa trong quá trình giao dịch. Thay vì dựa vào một bên trung gian, hợp đồng thông minh trên sàn DEX tự động thực hiện các điều khoản giao dịch khi các điều kiện được đáp ứng.

Giao dịch ngang hàng (P2P)

Sàn DEX cho phép người dùng giao dịch trực tiếp với nhau mà không cần thông qua bất kỳ trung gian nào. Mô hình P2P này mang lại nhiều lợi ích như tăng cường tính bảo mật, quyền riêng tư và giảm thiểu rủi ro từ các bên thứ ba.

Cơ chế nhóm thanh khoản

Thanh khoản là yếu tố quan trọng đối với bất kỳ sàn giao dịch nào. Sàn DEX giải quyết vấn đề thanh khoản bằng cách sử dụng các nhóm thanh khoản. Người dùng có thể cung cấp tài sản kỹ thuật số của mình vào các nhóm này để tạo điều kiện cho việc giao dịch và nhận được phần thưởng tương ứng.

Đa dạng loại lệnh

Sàn DEX hỗ trợ nhiều loại lệnh khác nhau, từ lệnh thị trường và lệnh giới hạn cơ bản đến các loại lệnh phức tạp hơn, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người dùng.

Hoạt động trên chuỗi và ngoài chuỗi

Để tối ưu hóa hiệu suất và tốc độ giao dịch, sàn DEX kết hợp hoạt động trên chuỗi (on-chain) và ngoài chuỗi (off-chain). Cơ chế này giúp cân bằng giữa tính bảo mật và hiệu quả giao dịch.

Chi phí giao dịch

Mặc dù sàn DEX thường không thu phí giao dịch, người dùng vẫn cần trả phí gas để thực hiện giao dịch trên blockchain. Phí gas này được dùng để thưởng cho các thợ đào hoặc người xác thực giao dịch trên mạng lưới.

Tóm lại, sàn DEX hoạt động dựa trên sự kết hợp của các công nghệ tiên tiến như hợp đồng thông minh, giao dịch P2P và nhóm thanh khoản. Hiểu rõ các yếu tố này sẽ giúp bạn khai thác tối đa tiềm năng của sàn DEX và đưa ra quyết định giao dịch hiệu quả.

Phân biệt sàn CEX và DEX

Quyết định sử dụng sàn giao dịch tập trung (CEX) hay sàn giao dịch phi tập trung (DEX) hoàn toàn phụ thuộc vào nhu cầu và mục tiêu đầu tư của riêng bạn. Dưới đây là một số yếu tố quan trọng cần cân nhắc trước khi đưa ra lựa chọn:

Đặc tính	Sàn DEX	Sàn CEX
Tính riêng tư	Cao	Thấp
Tính ẩn danh	Không yêu cầu xác minh danh tính	Bắt buộc KYC
Tài khoản giao dịch	Không	Có
Khôi phục tài khoản	Private key	Email, số điện thoại, bộ phận hỗ trợ
Nguy cơ mất tài khoản khi sàn sập	Thấp	Cao
Số lượng token hỗ trợ	Không giới hạn	Có giới hạn

4 cách để phân loại sàn DEX là gì?

Sau khi tìm hiểu sàn DEX là gì ta thấy được sàn DEX không chỉ là một khối thống nhất mà được phân loại dựa trên nhiều tiêu chí khác nhau, tạo nên sự đa dạng và linh hoạt cho người dùng. Dưới đây là một số cách phân loại sàn DEX phổ biến:

Cơ chế khớp lệnh

• AMM DEX: Sử dụng cơ chế tạo lập thị trường tự động (AMM), nơi người dùng giao dịch với các nhóm thanh khoản thay vì sổ lệnh. AMM DEX phổ biến do tính đơn giản và dễ sử dụng, đặc biệt phù hợp với các blockchain có tốc độ xử lý giao dịch chậm. Ví dụ: Uniswap, Sushiswap, Balancer.
• CLOB DEX: Sử dụng sổ lệnh giới hạn (CLOB) tương tự sàn CEX, cho phép người dùng đặt lệnh mua/bán ở mức giá cụ thể. CLOB DEX đang dần phổ biến nhờ sự phát triển của các blockchain layer-1/layer-2 và appchain, giúp cải thiện tốc độ giao dịch. Ví dụ: dYdX, Serum DEX, Orderly Network.

Hình thức giao dịch

Tương tự sàn CEX, sàn DEX cũng cung cấp các hình thức giao dịch khác nhau, bao gồm:

• Giao ngay (Spot): Curve, Pancakeswap, Balancer.
• Đòn bẩy (Margin): Mango Markets, Ooki.
• Phái sinh (Derivatives): Perpetual Protocol, dYdX, GMX.

Tuy nhiên, hiện tại chưa có sàn DEX nào tích hợp đầy đủ cả ba hình thức giao dịch trên một nền tảng.

Hệ sinh thái

Mỗi blockchain thường có các sàn DEX riêng, dẫn đầu về thanh khoản và khối lượng giao dịch trong hệ sinh thái đó. Ví dụ:

• Ethereum/Layer-2: Curve, Uniswap, Sushiswap.
• BNB Chain: Pancakeswap, Biswap.
• Polygon: Curve, Uniswap, Quickswap.
• Solana: Serum DEX.
• Tron: Sunswap.
• Cosmos: Osmosis.

Xu hướng hiện nay là các sàn DEX hỗ trợ đa chuỗi (Multichain), cho phép người dùng giao dịch trên nhiều blockchain khác nhau.

Nguồn thanh khoản

• Trung tâm thanh khoản AMM: Sàn AMM tự quản lý các nhóm thanh khoản riêng. Ví dụ: Uniswap, Pancakeswap, Sushiswap.
• Tổng hợp thanh khoản AMM: Sàn tổng hợp thanh khoản từ nhiều trung tâm AMM khác nhau, mang lại lựa chọn tối ưu về giá và thanh khoản cho người dùng. Ví dụ: 1inch Exchange, Raydium.

Việc phân loại sàn DEX giúp người dùng dễ dàng lựa chọn nền tảng phù hợp với nhu cầu và mục tiêu đầu tư của mình. Bằng cách hiểu rõ các tiêu chí phân loại, bạn có thể tận dụng tối đa lợi ích mà sàn DEX mang lại.

Ưu điểm và nhược điểm của sàn DEX là gì?

Ưu điểm

• Tiết kiệm chi phí: So với sàn giao dịch tập trung (CEX), sàn DEX thường có chi phí giao dịch thấp hơn đáng kể. Người dùng chỉ phải trả phí gas cho mạng lưới blockchain, thay vì các loại phí khác như phí nạp, rút, giao dịch.
• Minh bạch và bảo mật: Hầu hết sàn DEX đều hoạt động dựa trên mã nguồn mở, đảm bảo tính minh bạch và công bằng. Người dùng có thể kiểm tra và xác minh hoạt động của sàn, đồng thời tự quản lý tài sản của mình.
• Khả năng phục hồi cao: Do tính chất phi tập trung, sàn DEX ít bị ảnh hưởng bởi các sự cố kỹ thuật hoặc tấn công mạng. Hệ thống phân tán giúp duy trì hoạt động liên tục và giảm thiểu rủi ro gián đoạn.

Nhược điểm

• Trải nghiệm người dùng: Giao diện và thao tác trên sàn DEX có thể phức tạp hơn so với sàn CEX, đòi hỏi người dùng cần có kiến thức nhất định về blockchain và tiền điện tử.
• Vấn đề thanh khoản: Thanh khoản trên sàn DEX thường thấp hơn so với sàn CEX, dẫn đến chênh lệch giá lớn và khó khăn trong việc khớp lệnh với khối lượng lớn.
• Tốc độ giao dịch: Tốc độ giao dịch trên sàn DEX phụ thuộc vào tốc độ xử lý của mạng lưới blockchain. Trong trường hợp nghẽn mạng, thời gian chờ đợi có thể kéo dài.

Tiêu chí lựa chọn sàn DEX là gì?

• Uy tín của sàn: Cần xem xét thời gian hoạt động của sàn, cách thức đội ngũ phát triển xử lý sự cố (như tấn công mạng, lỗi kỹ thuật, tin đồn thất thiệt), và mức độ minh bạch về thông tin (tài liệu dự án, kênh cập nhật tin tức trên các nền tảng mạng xã hội).
• An toàn và bảo mật: Bạn nên kiểm tra xem sàn đã được kiểm toán mã nguồn thông minh hay chưa, có tiền sử bị tấn công hay không, và nếu có thì mức độ thiệt hại ra sao.
• Trải nghiệm người dùng: Giao diện thân thiện, dễ sử dụng, tốc độ xử lý nhanh chóng, nhiều tính năng tích hợp, và khả năng tương tác cao là những yếu tố quan trọng cần cân nhắc.
• Thanh khoản: Khả năng thanh khoản của sàn được đánh giá thông qua tổng giá trị tài sản bị khóa (TVL) và khối lượng giao dịch.
• Chi phí: Trước khi giao dịch, bạn cần nắm rõ mức phí giao dịch và phí gas, đặc biệt là khi mạng lưới blockchain bị tắc nghẽn.
• Tính năng: Sàn DEX lý tưởng cần cung cấp các tính năng thiết yếu như ví non-custodial, chức năng swap, yield farming, NFT hub, và khả năng tích hợp với các dịch vụ khác.
• Sự phát triển: Một sàn DEX đáng tin cậy sẽ liên tục cải tiến sản phẩm, ví dụ như thay đổi mô hình phí, tối ưu hóa nguồn vốn và nâng cao trải nghiệm người dùng.

TOP 3 sàn DEX uy tín và nổi bật nhất 2024

1. Uniswap

Uniswap là một trong những DEX đầu tiên và lớn nhất trên blockchain Ethereum. Nổi tiếng với khối lượng giao dịch khổng lồ, thường vượt 4 tỷ USD mỗi ngày, Uniswap là lựa chọn lý tưởng cho những ai muốn tận dụng tài sản kỹ thuật số để kiếm lời.

Cơ chế hoạt động: Uniswap sử dụng mô hình AMM (Automated Market Maker), với các thuật toán tự động xác định tỷ giá hoán đổi tối ưu cho mỗi cặp giao dịch.

Điểm mạnh:

• Hỗ trợ đa dạng token (hơn 400).
• Nền tảng uy tín, khối lượng giao dịch lớn.
• Mô hình quản trị DAO, trao quyền cho cộng đồng.
• Cho phép người dùng kiếm thu nhập thụ động bằng cách cung cấp thanh khoản (staking).
• Phí giao dịch thấp (0,1% – 1%).

Điểm yếu:

• Chưa hỗ trợ giao dịch fiat.
• Rủi ro tài chính tiềm ẩn.

2. Curve Finance

Curve Finance cũng là một DEX hoạt động trên Ethereum, nhưng tập trung vào giao dịch các stablecoin. Điểm đặc biệt của Curve là token CRV, cho phép người dùng tham gia quản trị nền tảng thông qua bỏ phiếu.

Cơ chế hoạt động: Curve sử dụng mô hình AMM tương tự Uniswap, nhưng được tối ưu hóa cho stablecoin, giúp giảm thiểu trượt giá.

Điểm mạnh:

• Hỗ trợ hơn 45 token.
• Phí giao dịch cực thấp (khoảng 0,04%).
• Người dùng có quyền quản trị thông qua token CRV.

Điểm yếu:

• Giao diện phức tạp, có thể gây khó khăn cho người mới.

3. dYdX

Khác biệt so với Uniswap và Curve, dYdX sử dụng sổ lệnh, mang đến trải nghiệm giao dịch tương tự các sàn giao dịch tập trung. Ngoài ra, dYdX còn cung cấp các tính năng vay và cho vay ký quỹ, cho phép người dùng tối ưu hóa lợi nhuận.

Cơ chế hoạt động: dYdX ban đầu hoạt động trên Ethereum, sau đó chuyển sang blockchain Cosmos để tăng hiệu suất và giảm phí giao dịch.

Điểm mạnh:

• Giao diện thân thiện, dễ sử dụng.
• Khối lượng giao dịch cao.
• Có ứng dụng di động.
• Phí giao dịch cạnh tranh (0,1%).
• Hỗ trợ giao dịch ký quỹ (margin trading).
• Cung cấp nhiều cách thức để kiếm thu nhập thụ động.

Điểm yếu:

• Chưa hỗ trợ giao dịch fiat.
• Số lượng tài sản giao dịch còn hạn chế.

Lưu ý khi giao dịch trên sàn DEX là gì?